Besin Alerjisi (Gıda Alerjisi) Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?
Besin Alerjisi (Gıda Alerjisi) Nedir?
Besin alerjisi, vücudun bağışıklık sisteminin, herhangi bir besine karşı, savunma amacı ile çeşitli antikorlar üreterek reaksiyonlar göstermesi olarak tanımlanabilir.
Alerjik bir besin alındıktan hemen sonra yada belirli bir süre içerisinde vücutta bu etkiler rahatlıkla görülebilir.
Besin alerjisi bebeklerde ne kadar yaygın görülür?
Bebeklerde besin alerjileri oldukça yaygındır. Dünya genelinde, 3 yaşın altındaki çocukların %8’inde besin alerjisi görülür. Eğer çocuğun ailesinde daha önceden alerjik bir durum gözlenmiş ise bebekte de gıda alerjisi görülme olasılı artar.
Ailesinde egzama, saman nezlesi yada astım görülen çocukların gıda alerjisi olması muhtemeldir. Özellikle 3 ayın altındaki bebeklerde görülen egzama besin alerjisi ile ilgilidir.
Hangi gıda maddeleri alerjiye neden olur?
Bebeklerde en çok görülen besin alerjileri, yumurta, süt, yer fıstığı, ceviz, fındık, badem, balık, bal gibi besinlerden kaynaklanır.
Yumurta, Yer fıstığı ve İnek sütü alerjisi, bebeklerde ortalama olarak %2 civarında görülür. (Süt alerjisi ile ilgili daha detaylı bilgi için “Süt alerjisi nedir? Nasıl tedavi edilir” başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.)
Gıda Alerjisi, bebeklerde hangi belirtilerle fark edilir?
Bebeğiniz herhangi bir besini aldıktan sonra vücudunda aşağıdaki reaksiyonlardan bazıları gözlemleniyor ise büyük ihtimal ile bebeğinizde besin alerjisi vardır.
- Mide bulantısı ve kusma,
- Kaşıntı,
- Boğazda tahriş ve ağrı,
- Ağız, burun ve göz çevresinde kızarıklıklar veya kabarmalar,
- Burun akıntısı,
- Burun tıkanıklığı,
- Hapşırma,
- Gözlerde yaşarma,
- Dudaklar, göz ve ağız çevresinde hafif şişkinlik,
- İshal,
- Mukuslu kaka,
- Dışkıda kan
Yukarıdaki belirtiler çok şiddetli görüldüğü durumlarda bebeğiniz şoka girebilir. Buna sebep olan en önemli neden boğazda ve dilde şişme sonucu nefes almada güçleşme ve kan basıncındaki hızlı düşüştür. Anafilaksi denilen bu durum yaygın olarak gözlenmekte ve oldukça tehlikeli bir durumdur. Böyle bir durumla karşılaşıldığında, çocuğun rahat nefes alabileceği bir ortam yaratılmalı ve derhal hastaneye kaldırılmalıdır.
Ishal, kolik, kabızlık, dışkıda kan yada mukus gibi durumlar, alerjik gıdalar ile temas edildikten belirli bir süre sonunda gözlemlendiği için, çocuğa herhangi bir yeni gıda verirken mutlaka sonuçlarını gözlemlemek için en az 1 günlük süre tanıyın. 1 günün sonunda herhangi bir etki görülmez ise tekrar deneme yapılabilir.
Bebeklerde besin alerjisi nasıl teşhis edilir?
Alerji testleri, deri ve kan testleri olarak iki şekilde uygulanır. Deri testlerinde, çeşitli besinlere ait solüsyonlar çok küçük iğneler ile deriye enjekte edilir ve deri üzerinde rekasiyon olup olmadığına bakılır. Kan testlerinde ise, yine çeşitli gıdalara karşı kanda gelişen antikorların oranı ölçülür.
6 aydan küçük bebeklerde yapılan alerji testleri %100 kesin sonuç vermezler. Alerji testinin pozitif çıkası alerjik reaksiyondan söz etmek için bir neden teşkil ederken, testin negatif çıkması bebekte alerji olmadığı anlamına gelmez.
Bu yüzden, 1 yaşından küçük bebeklerde ( özellikle 6 aydan küçükler) alerji testlerine ilave olarak deneme yanılma yöntemleri de kullanılır. Gıda alerjisinden şüphelenildiği durumlarda çocuk gastroenteroloji bölümüne başvurulmalı ve çocuğun beslenme şekli bir uzman doktor veya diyetsiyen aracılığı ile takip edilmelidir.
Alerjik durumundan şüphelenilen çocuğun test sonuçları negatif çıkmış ise, ek gıdalara başlarken tüm alerjen gıdalar belirli bir sıra ve düzende bebeğe verilir. Genellikle bu düzen, gıdaların tek tek, karıştırılmadan bebeğe verilmesi yönündedir. Bir besin verildikten sonra takip edilir, herhangi bir raksiyon gözlemlenmezse ikinci gün tekrar verilerek tüm besinler için 3 günlük denemeler yapılır.
Herhangi bir besin 3 gün sonunda reaksiyon vermez ise diğer besine geçiş yapılır. Bu şekilde hangi besinlerin alerji yaptığı ortaya çıkarılmış olur. Ek gıdalara başladıktan sonra bebeğe besinlerin belirli sırada verilmesi önerilir. Konu ile ilgili Bebeklere Ek Gıdalar Verilirken Besinlerin Sıralaması ve İçeriği Nasıl Olmalı başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.
Anne sütü alan bebeklerde, annenin aldığı besinler süt ile bebeğe geçtiğinden, aynı diyet anne tarafından da uygulanır. Formül mama alan bebeklerde ise anti-alerjenik mamalar verilir.
Bebeklerde gıda alejisi önlenebilir mi?
Bebeklerde gözlemlenen besin alerjilerinin önlenmesine dair kesin kanıtlanmış bir yöntem bulunmamaktadır. Ancak bazı alınacak önlemler ile riskin azaltılması mümkündür.
Öncelikle bebeğin, özellikle ilk 6 ayda mümkün olduğunca sadece anne sütü ile beslenmesi önerilir. Anne sütü ile beslenen bebeklerde bağışıklığın daha güçlü olduğu ve ek gıdalara başladıktan sonra daha az alerjik reaksiyon gösterdiği gözlemlenmiştir.
Özellikle çocukluğunda yada ailesinde alerji hikayesi olan anneler, bebeklerine ek besinleri vermeye başladığında daha dikkatli olmalıdırlar. İlk bir yıl içerisinde bal, yer fıstığı ve inek sütü verilmesi önerilmemektedir.
Yumurta ise az miktarda verilerek deneme yapılıp reaksiyonlar gözlemlenerek arttırılmalıdır.
Anne sütünün erken bittiği durumlarda, alerjisi olmasından şüphelenilen bebeklerde anti-alerjik bebek mamaları ile devam edilmelidir. Mama almaya başlayan bebeklerde ek besinlere 6 aydan önce başlanmasında sakınca yoktur. Ancak bebeğin, kalsiyum, demir ve mineral dengesi açısından dikkatli beslenmesi gerekir.
Besin alerjisi nasıl tedavi edilir?
Besin alerjilerinin kesin bir tedavisi yoktur. Bebeklik dönemindeki besin alerjileri genel olarak kendiliğinden geçmektedir.
Bebeklik döneminde deri ve kan testi ile tespit edilen alerjiler, yada deneme yanılma yöntemi ile tespit edilmiş gıda alerjileri, bebeği bu besinlerden uzak tutarak önlenebilmektedir.
Bebeklik döneminde besin alerjisi olan bazı bebekler, çocukluk ve yetişkinlik döneminde astım yada saman nezlesine yakalanabilmektedirler. Erken dönemde tespit edilen bu alerjik hastalıklar çeşitli yöntemlerle tedavi edilebilmektedir. Bunu anlayabilmek için ise, gıda alerjisi olan çocuklarda her yıl düzenli alerji testleri yapılarak durum kontrol altında tutulmalıdır.
Yaş ilerledikçe bebeğin bağışıklık sistemi daha da güçleneceğinden, erken bebeklik döneminde alerjiye neden olan besinlere karşı vücut tolerans gösterebilir ve bu besinler artık alerji yapmayabilir.
Gıda intoleransı nedir? Alerji ile gıda intoleransı arasındaki fark nedir?
Bazı besinler vücuda alındıktan hemen sonra değil ancak belirli bir süre sonunda alerjik reaksiyonlar gözlemlenebilir. Bu gibi durumlar genellikle alerji ile karıştırılmakta ancak sorunun kaynağı alerji olmayabilir.
Besin alerjilerinde vücut o besini kabul etmez ve ona savaş açarken gıda intoleransında durum tam tersidir. Bağışıklıkla ilgisi yoktur. Yani vücut o besini kabul eder ancak sindirimi ile ilgili sıkıntı yaşar.
Genellikle karın ağrısı, şişkinlik, kolik, ishal yada kusma gibi belirtiler görülür.
Gıda intoleransı en çok süt alerjileri ile karıştırılır. Laktoz intoleransı, süt içerisinde bulunan laktoz isimli şekeri sindirmeye yarayan laktaz enziminin yetersizliğinden kaynaklanır. Basit bir ilaç tedavisi ile (laktaz takviyesi) sorun kolayca çözülebilmektedir.
Laktoz intoleransı dışında gluten alerjisi ve çölyak da en çok karşılaşılan hastalıklardır. Erken bebeklik döneminde bu hastalıkların teşhisi de yine deneme ile, gıdaların belirli sıralamada bebeğe verilmesi ile teşhis edilir.
Besin alerjisi olan bebeklerle yaşam nasıl olmalı?
Besin alerjileri, yönetmesi oldukça güç bir hastalıktır. Bir çok anne, bebeğine neyi nasıl yedireceği ile ilgili sürekli düşünüp araştırma yapar. Tedavisi olmayan bu hastalığın tek çaresi maalesef sabırdır.
Burada en önemli konu alerjinin kaynağını tespit etmektir. Sorunun kök nedeni bulunduktan sonra tek yapılması gereken, o besinlerden uzak tutmak ve ara sıra küçük denemeler yaparak ve alerji testlerini tekrarlayarak sorunun geçip geçmediğini yada şiddetinin azalıp azalmadığını takip etmek olacaktır.